Stopaj Nedir?
Stopaj; kaynakta kesme anlamına gelir. Tevkif olarak da bilinen bu kesinti ticari kazançlar elde edildiği anda ortaya çıkar. İşlevi itibariyle bakıldığında bir vergi ödeme şekli olarak da ifade edilebilir. Stopaj ne demek sorusu sıklıkla merak edilen bir sorudur. Ana hatlarıyla; bir mal veya hizmet alımı çerçevesinde ya da ticari ödeme neticesinde ortaya çıkan ve ara kaynağından yapılan kesinti olarak özetlenebilir. Stopaj sistemine göre, işveren, kurumlar vergisi çerçevesinde, kazancına göre belirlenen tutarın kanunlara bağlı olarak belirlenen bir yüzdesini, çalışanı adına peşinen vergi dairesine yatırır.
Dolayısıyla bu, maaş ödemelerinde de gündeme gelerek çalışanları da etkileyen bir kesintidir. Daha ziyade gelir vergisi ödeme şekli olan kesinti, aynı zamanda Menkul Sermaye ve İradı Vergisi’nin de ödenmesinde esas alınan bir yöntemdir. Bu sayede vergi kaçakçılığı gibi kanun dışına çıkan kötü amaçlı uygulamaların da önlenmesi hedeflenir. Gelir Vergisi ödeme sisteminde işi yapan taraf gelir ödemesini almadan evvel vergi kesintisi meydana gelir. Örnek vermek gerekirse maaşlı çalışanların stopaj ödemesi de bu şekilde gerçekleşir. Tevkif adı verilen bu esasa bağlı olarak işleyen vergi sistemi ülkemizde de son derece yaygın bir şekilde uygulanır.
Stopaj Vergisi Nedir?
Vergi mükelleflerini ilgilendiren bir husus da stopaj vergisidir. Stopaj vergisi nedir ve ne anlama gelir? Bir şirket olarak bir serbest meslek erbabından hizmet aldığınızda yapılan hizmetin sonunda bu hizmetin karşılığı olarak uzmanın kendisine bir ödeme yaparsınız. İşte bu ödeme yapılırken söz konusu tutarın içinden bir miktar stopaj vergisi olarak kesilir. Bu kesintinin ardından kalan tutar ise alıcıya ödenir. Şirketler de dönem sonuna gelindiğinde kâr ve zarar hesabı yapmak üzere gelir ve giderlerinin toplama işlemini gerçekleştirir.
Elde edilen kar esasına dayalı olarak vergi hesap edilir. Kâr üzerinden hesaplanan bu vergi, devam eden yılda devlete bildirilir. Buna göre 2020 yılında söz konusu şirketin beyan ettiği kâr neticesinde hesaplanan verginin devlete ödenme işlemi 2021 yılında yapılır. Stopaj vergisi ise bundan farklı olarak ortaya çıktığı anda hemen kesilir. İşte bu da gelir vergisi stopajı adıyla bilinir. Stopaj vergisi kapsamında gerçekleşen kesintinin ödeneceği merci devlettir.
Stopaj Ne İçin Ödenir?
Ticari kazançlarda ortaya çıkan kesintinin çeşitli işlemlerde ödenme gerekliliği ortaya çıkar. Vergi mükelleflerini ilgilendiren bu detayın bilinmesinde fayda vardır. Anında kesintinin gerçekleştiği stopaj ödemesi durumu ticari faaliyetlerde sıklıkla meydana gelir. İşletmelerden iş yerlerine kadar pek çok kuruluşun karşısına çıkan bu kesintinin devlete ödenme yükümlülüğü bulunur. Ödeme yükümlülüğünün ortaya çıktığı ödeme türlerinin örnekleri ise aşağıdaki gibidir:
- Serbest meslek faaliyetlerine bağlı ödemeler
- Gider pusulası
- Çalışanların ücret ödemeleri
- Kira bedeli ödemesi
- Kar hisseleri
- Mevduat faizi
Stopaj Vergisi Nasıl Hesaplanır?
Bir iş yerinde stopaj kesintisi yapılacağı takdirde kesinti miktarını belirlemek üzere yapılan hesaplamada brüt ücret esas alınır. Örnek vermek gerekirse, bir serbest meslek erbabından bir faaliyet kolunda hizmet alan bir işletmenin söz konusu faaliyet için ödemesi gereken ücret 3000 TL ise, bağlayıcı kanun çerçevesinde serbest meslek erbabı %20 stopaj kesintisine tabi olduğundan ilgili işletmenin serbest meslek erbabı namına ödemesi gereken kesinti tutarı şu şekilde hesaplanabilir:
- Brüt Tutar: 3000 TL
- Stopaj Yüzdesi: %20
- Ortaya Çıkan Kesinti: 600 TL
İşverenlerin yükümlü bulunduğu ücret ödemelerinde de kesinti oranı söz konusudur. Burada oranlar artan vergi dilimi oranlarına göre değişiklik gösterir. Dolayısıyla bu oran %20, %27 veya %35 olabilir.
Şirketin söz konusu serbest meslek erbabına ödemesi gereken 3000 TL’nin 600 TL’lik bölümünü söz konusu serbest meslek erbabı adına Maliye’ye ödenir. Geriye kalan 2400 TL ise şirket tarafından serbest meslek erbabına ödenir. Stopaj hesaplama bu şekilde özetlenebilir. Tabii burada belirtilen iş yeri veya işletmenin tabi olduğu kesintinin hesaplanması gerekir.
Kira Stopajını Kiracı Mı Öder?
Kira stopajı da sıkça ortaya çıkan bir kesinti örneğidir. Öncelikle belirtmek gerekir ki kira kesintisinde ödeme yükümlülüğü mal sahibine değil kiracıya aittir. Ancak vurgulanması gereken bir husus, kira stopajının ancak iş yeri olarak kiralanan mülkler için geçerli olduğudur. Konutlar için böyle bir gider söz konusu değildir.
Stopaj Oranları Nasıl Hesaplanır?
İster serbest meslek ödemesinden ister kira ödemesinden kaynaklansın kesinti hesaplanırken gerçekleşen brüt ücret esas alınır. Farklı şekillerde doğan bu kesinti yükümlülüğünün ortak noktası, brüt ücret oranından kesinti miktarının hesaplanmasıdır. Buna göre aylık brüt kira bedeli 2000 TL olan ve iş yeri olarak kiralanan mülkün kesinti oranı şu şekilde hesaplanabilir:
- Brüt Kira: 2000 TL
- Stopaj Yüzdesi: %20
- Ortaya Çıkan Kesinti: 400 TL
Bu örnekten hareketle, iş yeri bulunan kiracı 2000 TL brüt kira bedeline sahip mülk için 400 TL oranında vergiyi devlete öder. Geriye kalan 1600 TL’yi ise mülk sahibine öder.
Ancak kontrat yapılırken bir iş yerinin kira olarak ödenecek bedeli brüt değil de net olarak belirtilmiş olabilir. Böyle bir durumda kesinti miktarının belirlenmesinde brütleştirmede net kira bedeli esas alınır. Formül ise net kira bedeli / (1-0.2) olur. Buradaki hesaba göre:
- Brüt Kira Ücreti: 2000 / 0,8 = 2500
- Stopaj Kesintisi: 2500 x 0.2 = 500 TL
Görüldüğü üzere stopaj nasıl hesaplanır sorusunun cevapları kesintinin ortaya çıktığı ödemeye ve bunun ayrıntılarına göre farklılık gösterebilir. Stopaj oranları da hesaplamaya esas ödemenin brüt veya net olması gibi çeşitli verilere göre farklı olabilir.
Gider Pusulası Stopaj Oranları Nelerdir?
Yukarıda vergi mükelleflerini bağlayan kesinti detayları açıklanmıştır. Diğer yandan vergi mükellefi olmayan kişilerden de mal ve hizmet alındığı durumlar vardır. Böyle durumlarda belgelendirme amacıyla gider pusulası düzenlenir. Vergi Usul Kanunu çerçevesinde bu pusula fatura görevi görür. Gelir Vergisi Kanunu Madde 94 uyarınca vergi mükellefi olmayan esnaftan mal veya hizmet alındığında ödeme yapılırken stopaj yükümlülüğü ortaya çıkar. Gider pusulası stopaj oranları ise değişiklik gösterir.
Ödenen hizmet bedellerine göre hesaplanan başlıca kesinti oranları özetle şu şekildedir:
- Dokuma ürünleri, nakış işleri, turistik eşyalar (%2)
- Hurda alımları (%2)
- Diğer mal tedariki (%5)
- Diğer hizmet tedariki (mal ve hizmet bedeli ayrılamıyorsa) (%10)
Vergi mükellefi olmayan ve esnaf muafiyetine de girmeyen, iş akdine bağlı olmaksızın gerçek ve tüzel kişilere ait malları onlar adına seyyar olarak satan kişi söz konusu ise ödenen komisyon veya prim baz alınarak %20 kesinti gerçekleşir.
Adına stopaj işlemi gerçekleştirilen kişinin ilerleyen dönemde beyanname vermesi durumunda gerçekleşen stopaj beyanname esasıyla hesaplanan gelir vergisinden düşülebilir.
Stopaj hakkında genel bilgiler bu şekilde özetlenebilir. Ancak görüldüğü gibi, çeşitli faktörlere bağlı olarak farklılık gösterebilen stopaj oranları ve hesaplamalarında hataya düşmemek için konunun uzmanı mali müşavir veya muhasebeci ile görüşmek önemle tavsiye edilir.
Sanal ofis stopaj ödemesi var mı ile ilgili yazımızı buraya tıklayarak okuyabilirsiniz.